Cytrusy w doniczkach – czy warto je uprawiać?

Jednym kojarzą się ze świętami Bożego Narodzenia i zimową herbatą, innym wręcz przeciwnie, z upalnym latem i drinkami z palemką. Cytrusy to z pewnością jedne z ulubionych owoców, zarówno wśród dzieci, jak i wśród dorosłych. Niektóre gatunki doskonale radzą sobie w warunkach domowych, będąc nie tylko fantastyczną ozdobą, ale z biegiem czasu również domowym zapasem owoców.

O cytrusach słów kilka

W naszym klimacie uprawa cytrusów ma rację bytu jedynie w doniczkach, ponieważ rodzima pogoda nie sprzyja tym wybitnie ciepłolubnym roślinom. Jednak latem można spokojnie wystawić je na zewnątrz – nadadzą wtedy słonecznego, śródziemnomorskiego charakteru tarasom lub balkonom.

Cytrusy najprawdopodobniej do Europy przywędrowały z Azji Zachodniej, skąd przetransportowano je do starożytnej Persji, Grecji i reszty regionu Morza Śródziemnego. Dziś rośliny cytrusowe można spotkać na całym świecie, coraz częściej również w polskich sklepach ogrodniczych. Wiecznie zielone liście, aromatyczne kwiaty i kolorowe owoce to tylko niektóre z przyczyn, dla których warto uprawiać cytrusy w donicach.

Nie wszystkie gatunki jednak nadają się do tego, do najpopularniejszych cytrusów uprawianych w domach, należą:

• Cytryna zwyczajna (Citrus limon) jest drzewkiem o średniej wielkości i ciernistych gałęziach. Duże, jasnozielone liście okazale prezentują się w każdym wnętrzu, a białe, aromatyczne kwiaty pojawiają się jednocześnie z owocami, co jest dość nietypowym zjawiskiem wśród cytrusów. Podczas uprawy należy zwrócić uwagę przede wszystkim na temperaturę powietrza, ponieważ cytryna jest bardzo wrażliwa na zimno.
• Pomarańcza gorzka (Citrus aurantium) w naturze dorasta na znaczne wysokości, a jej gałęzie gęsto pokrywają ostre ciernie. W uprawie doniczkowej jest to raczej niewielkie, acz bardzo efektowne drzewko. Białe kwiaty wydzielają słodki aromat. Charakterystyczny, lekko gorzkawy smak owoców został wsławiony dzięki produkcji słynnego brytyjskiego dżemu z pomarańczy. Siewki gatunku Aurantium świetnie nadają się do szczepienia innych gatunków cytrusów.
• Mandarynka (Citrus reticulata) to z pewnością najpopularniejszy z cytrusów, uwielbiany zwłaszcza przez dzieci. Niskie drzewka o ciemnozielonych i błyszczących liściach oraz pędach zaopatrzonych w ciernie są bardzo dekoracyjne. Mocno i szybko rosną, regularnie kwitnąć i owocując. Charakterystyczne dla mandarynki jest uwalnianie z liści zapachu, przy każdym, najdelikatniejszym dotknięciu.
• Pomarańcza słodka – w naturze sporej wielkości drzewo, w uprawie doniczkowej zwykle odmiana karłowata. Gęsto ulistniona, owocuje bardzo obficie, a okrągłe i pomarańczowe owoce nadają drzewku dodatkowego uroku.

Pielęgnacja i uprawa cytrusów

Wieloletnie krzyżowanie i selekcja pozwoliły na uzyskanie odmian bardziej odpornych na niższe temperatury, które nadają się do uprawy w donicach i pojemnikach. Szczegółowa pielęgnacja zależna jest od konkretnego gatunku, jednak wszystkie rośliny mają pewne cechy wspólne dotyczące ich pielęgnacji.

Podłoże do uprawy cytrusów w domu

Ziemia w donicy z cytrusem powinna być próchnicza i przepuszczalna o lekko kwaśnym odczynie (od 5 do 6,5 pH). Podłoże musi być lekkie i dobrze spulchnione, nie powinno również zatrzymywać w sobie wody. To bardzo ważne, ponieważ korzenie cytrusów są bardzo wrażliwe na nadmiar wody i zaczynają szybko gnić, gdy podłoże jest zbyt mokre. Dlatego w donicy powinna się znaleźć warstwa drenażowa z perlitu, keramzytu lub żwiru, a sama donica powinna mieć otwory zapewniające sprawny odpływ wody.
Do uprawy cytrusów można użyć podłoża torfowego lub specjalistycznej mieszanki dla roślin cytrusowych, dostępnej w sklepach ogrodniczych.

Czytaj również… Wiosenne przesadzanie roślin doniczkowych – najważniejsze zasady

Najlepsze stanowisko do uprawy cytrusów w doniczkach

Cytrusy to rośliny światłolubne i do prawidłowego wzrostu potrzebują 8 do 12 godzin nieprzerwanego światła słonecznego, dlatego najlepszą dla nich lokalizacją będzie parapet od południowej lub zachodniej strony. Latem świetnie radzą sobie na dworze, więc można przenieść je na taras lub balkon. Ważną informacją dla początkującego hodowcy będzie fakt, że cytrusy długo przyzwyczajają się do nowego kąta padania promieni słonecznych, dlatego nie należy zmieniać ich lokalizacji zbyt często, obracać ich ani przesuwać. Zbyt częste zmiany ustawienia drzewka mogą prowadzić do zatrzymania wzrostu i żółknięcia liści.

Jednak przed wyborem konkretnego stanowiska warto zapoznać się z wymaganiami konkretnego gatunku – cytryny na przykład, dość źle znoszą bezpośrednie i długie nasłonecznienie i dla tych konkretnych roślin lepsze będzie stanowisko z rozproszonym światłem. Należy pamiętać również o tym, aby stanowisko dla cytrusa było wolne od przeciągów, ponieważ cytrusy są bardzo wrażliwe na spadki temperatur.

Cytrusy to niewątpliwie rośliny ciepłolubne. Optymalna temperatura uprawy mieści się w przedziale 20-30^oC. W zimie może ona spaść do 5-12^oC jednak wciąż należy pamiętać o tym, by miejsce ich zimowania miało dobry dostęp do światła słonecznego.

Nie warto trzymać cytrusa w kuchni – opary z gotowania i smażenia mogą roślinie zaszkodzić i sprawić, że nie będzie dobrze rosła.

Podlewanie i nawożenie cytrusów

Uprawiając cytrusy w doniczce należy pamiętać, że podłoże powinno być stale lekko wilgotne, ale nieprzelane. Dlatego podlewamy cytrusy raczej umiarkowanie, każdorazowo wylewając wodę, która zgromadzi się w podstawce pod doniczką. Wspomniana wcześniej, odpowiednia warstwa drenażowa z pewnością ułatwi zapewnienie roślinom prawidłowej wilgotności podłoża.

Dobrą praktyką jest podlewanie w momencie, kiedy górna warstwa podłoża w doniczce przeschnie. Pozwoli to zachować odpowiednie nawodnienie, zapobiegając jednocześnie przelaniu rośliny. Do podlewania należy użyć miękkiej wody, o pH nie większym niż 7. Najlepiej nadaje się do tego deszczówka, woda destylowana, lub woda z filtra RO. Woda z kranu spełni swoją funkcję i nawodni roślinę, jednak przy długotrwałym stosowaniu może doprowadzić do wzrostu odczynu pH gleby, co będzie miało negatywny wpływ na uprawianego cytrusa.

Odczyn wody można łatwo zmienić, dodając do niej kilka kropel octu.

Wiosną i latem warto cytrusy regularnie zraszać. Bardzo dobrze reagują one na takie zabiegi i lepiej dzięki temu rosną. Należy jednak pamiętać o tym, by nie zraszać liści mocno nagrzanych słońcem, ponieważ może to doprowadzić do ich poparzeń i pojawiania się na nich plam.

Cytrusy są wrażliwe na niedobory takich składników mineralnych jak azot, fosfor i potas. Odpowiednio zbilansowany nawóz dla cytrusów to preparat o stosunku azot-fosfor-potas wynoszącym 5-1-3. Wśród pozostałych mikro i makroelementów powinny znaleźć się obowiązkowo żelazo, magnez, siarka, bor, mangan, miedź i cynk.

W ofertach sklepów ogrodniczych można z łatwością znaleźć specjalistyczny nawóz do cytrusów – czy będzie on w formie płynnej, czy granulowanej – dla rośliny nie ma to większego znaczenia.
Jeśli chodzi o nawożenie cytrusów warto wspomnieć o tym, że nawóz może nie mieć spodziewanego efektu, jeśli wzrośnie zasadowość podłoża. Przy pH powyżej 7 spada przyswajalność pewnych składników pokarmowych, ponieważ pomimo jego obecności w ziemi, roślina nie jest w stanie go pobrać. Doraźnie można zastosować wtedy nawożenie dolistne, dbając jednak o jak najszybsze obniżenie pH podłoża.

Przesadzanie i przycinanie cytrusów

Najlepszą porą do przesadzania jest wczesna wiosna, jednak cytrusy można przesadzać w zasadzie przez cały rok. Ważne jest, aby przesadzać drzewko do doniczki z odpływem wody i w podłoże przeznaczone dla cytrusów z odpowiednią warstwą drenażu. Cytrusy mają korzeń palowy, dlatego zdecydowanie lepsza będzie dla nich wyższa doniczka – taka, jaką stosuje się w uprawie domowych palm.

Czytaj również… Palmy w uprawie domowej – które są najpopularniejsze?

Przed wyjęciem rośliny ze starej donicy warto najpierw delikatnie ostukać jej boki i dno, dzięki czemu bryła korzeniowa łatwiej z niej wyjdzie. Jeśli poprzednie podłoże jest stare lub utraciło swoją jakość (np. ma nieodpowiedni poziom pH, jest zbite lub zasolone) dobrym pomysłem będzie jego usunięcie. Jeśli jednak podłoże jest w porządku, pozostawienie w nim korzenia sprawi, że roślina szybciej zaaklimatyzuje się w nowym pojemniku.

Przy wymianie doniczki warto zwrócić uwagę, by była ona większa od poprzedniej zaledwie o 3-4 cm. Posadzenie rośliny do znacznie większej donicy sprawi, że jej główne siły zostaną przekierowane na wzrost części korzeniowej, przez co część naziemna przez dłuższy okres po przesadzeniu będzie rosła wolno bądź wcale.

Po przesadzeniu należy podlać roślinę i postawić ją w zacienionym i osłoniętym miejscu. Na stałe miejsce, z dużą ilością słońca cytrusa przestawiamy dopiero około tygodnia po przesadzeniu.

Cytrusy nie wymagają regularnego cięcia i jeśli mamy w domu dość miejsca, możemy pozwolić im na swobodny rozrost. Jeśli jednak zależy nam na ich kompaktowym pokroju i estetycznej formie, będziemy zmuszeni do regularnego użycia nożyc. Dobrym momentem na cięcie jest wiosna, tuż po zakończonym zimowaniu rośliny, a jeszcze przed gwałtownym, wiosennym wzrostem. Odpowiednie przycięcie pobudzi cytrusa do intensywniejszego wzrostu. Przycięciu podlegają pędy dorosłe, najlepiej zeszłoroczne, które należy przyciąć około 1 cm nad pąkiem. To właśnie z pąka pod cięciem będą wyrastały młode gałązki, a jeśli roślina ma dobre warunki, istnieje spora szansa, że będzie się krzewić również z pąków znajdujących się poniżej.

Trzeba pamiętać o tym, że nadmierne przycięcie może zahamować kwitnienie w zbliżającym się sezonie, dlatego, jeśli zależy nam na kwitnących cytrusach, nie powinniśmy przycinać więcej niż 30 do 40% masy zielonej drzewka. Przy mocniejszym cięciu cytrus zakwitnie dopiero w następnym roku.

Odciętych gałązek nie trzeba wyrzucać, zwłaszcza jeśli chcielibyśmy mieć nowe drzewko. Jeśli zanurzymy odcięte pędy w ukorzeniaczu do sadzonek półzdrewiałych i przeniesiemy do podłoża, przykrywając je folią, dla zwiększenia wilgotności, jest duża szansa, że otrzymamy w ten sposób nowe sadzonki.